Caduceus

“Kadüse” diye okuyabilirsiniz. Türkçe’deki ismi böyleymiş. Yunan mitolojisine göre Hermes’in (Romalı Merkür’ün) asasına verilen isim.

Şu halde asanın sahibi Hermes’i biraz yakından tanımakta fayda var: Hermes, Zeus ve Maia’nın oğlu, Apollon’un  üvey kardeşi, Furinas’ın bacanağı, Fraude’nin kuzeni olan bir yunan tanrısı! Tanrılar arasında haber taşıma, ölülere yeraltı yolculuklarında rehberlik yapma, çatışan taraflar arasında uzlaşma sağlama gibi görevleri var Hermes’in. Bir  Olimpos tanrısı olan Hermes, aynı zamanda sınırların, yolcuların, çobanların, hırsızların, yalancıların, zalimlerin, fahişelerin, hatiplerin, ağırlık ve ölçülerin, genel olarak da ticaretin efendisi ve koruyucusuymuş. Tanrıların Erol Taş’ı adeta!

Hermes, ayrıca ateşi bulan tanrı olarak biliniyor. Bu yönüyle Olimpos Dağından ateşi çalarak insanlığa hediye eden Prometheus ile Hermes arasında bir paralellik kurulabilir!

Mitolojiye dalınca asıl konuya odaklanmak bir hayli zorlaşıyor sevgili blogseverler. Biz Hermes’le değil, elinde tuttuğu asa ile ilgileniyoruz. Çünkü bu asa Fakültemizin, yani İİBF’nin simgesi olarak seçilmiş vakti zamanında. Daha doğrusu önce Eskişehir İktisadi ve Ticari İlimler Akademisinin, onun ardından da İİBF’nin simgesi olmuş Hermes’in elinden hiç bırakmadığı asa.

Homeros’a göre asanın hikayesi şöyle: Hermes üvey kardeşi Apollo’dan çaldığı sığır sürüsüne karşılık kaplumbağa kabuğundan yapılmış lirini ona vererek anlaşma yoluna gider. Lirin sesine hayran olan Apollo da bir dostluk nişanesi olarak asayı, yani Kadüse’yi, Hermes’e verir. İyi alışveriş gerçekten! Bir sığır sürüsü ve sihirli asaya karşılık basit bir lir. Adam boşuna ticaret tanrısı seçilmemiş. İİBF’ye uyar hikayenin bu kısmı. Hermes’in asasını İİBF’ye sembol olarak seçenleri kutlamak gerek. Aralarında çağları aşan bir ruh kardeşliği olmalı.

Kadüse, kısa saplı bir asa. Tepesine yakın bir yerde bir çift beyaz kanat bulunuyor ve iki adet yılan bir sarmal oluşturarak asayı çevreliyorlar. Yılanların kuyrukları bitişik, başları birbirinden ayrı, yüz yüze bakışıyorlar. Yılanlar dolayısıyla sık sık tıbbın ve eczalığın simgesiyle karıştırıldığına tanık oluyoruz. Ben de akademinin simgesini ilk gördüğümde iktisat ve ticaretle yılanın ne ilgisi var diye düşünmüştüm. Belki de Eczacılık Fakültesini de kapsama isteğindendir diye kendime göre bir açıklama yapmıştım o zamanlar.

Tıp ya da sağlık bilimlerinin sembolünde tek yılan bulunuyor. Hermes’in asası ile tıp bilimlerinin sembolü olan Asclepius’un asası arasındaki temel fark bu. İkisinin birbirine karıştırılması dünya çapında yapılan bir yanlışlık. Bizde de pek çok tıp fakültesi logo seçiminde aynı hataya düşmüş. Hadi bizim mitoloji bilgimiz zayıf. Ama ABD’ye ne demeli? Orda da sağlıkla ilgili pek çok kurumun logosunda bu karışıklığı görebiliyoruz. Bazen filmlerde ambulansların üzerinde kullanılan logolarda karşımıza çıkıyor bu yanlışlık. Aslında ambulanslardan çok cenaze arabalarına daha çok yakışır Hermes’in sembolü. Sebebine gelince; Hermes, ölülerin de kılavuzu. Bu dünyada ölenleri öte dünyaya (yeraltı dünyasına) götürürken elindeki asayla yol gösterirmiş. Mitolojinin anlatımı böyle!

İktisat ve işletmecilik eğitimi veren okulların logo olarak Kadüse’yi seçmeleri bize özgü bir şey değil. Başka eğitim kurumları da var logoları bize benzeyen. Örneğin, Çek Cumhuriyetinde bulunan Masaryk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesinin logosu Kadüse’den esinlenmiş. Polonya’daki Poznan Ekonomi Üniversitesi de. Belki başkaları da vardır.

Hermes’in asasını kendilerine logo olarak seçenler arasına gümrük idarelerini de ekleyebiliriz. Örneğin, Bulgaristan gümrüğü ve son Macaristan seyahatim sırasında Hırvatistan sınırından geçerken bir sürpriz olarak karşıma çıkan Macar gümrüğü de Kadüse’yi logo olarak kullanıyor. Hermes, sınırların koruyucusu olarak kabul edildiği için sanırım.

Son olarak; Modern Batı Uygarlığının ve onun temelini oluşturan Rönesansın antikite ile yakın ilgisinin olduğu hep söylenir. Batı Mitolojisi ile modern iktisat teorisi ve pratiği arasındaki ilişki ise çok daha derin ve ilginç olmalı.